Wat is FSHD?
FSHD is een spierziekte die wordt veroorzaakt door een fout in het DNA. Door deze fout gaat er iets mis met de aan/uitschakeling van een gen, DUX4,in spiercellen. Het DUX4gen staat in spiercellen van FSHD patiënten ‘aan’, terwijl het ‘uit’ zou moeten staan. Een nieuwe technologie ontwikkeld in het Hubrecht Instituut in Utrecht biedt hoop.
De nieuwe ontdekking in het onderzoek maakt gebruik van het genetische schaartje CRISPR-Cas, dat met recht dé ontdekking van deze eeuw genoemd wordt. CRISPR-Cas kan in DNA knippen, precies op de plaatsen waar moet worden geknipt. Er is alleen een probleem: onze cellen laten het niet zomaar naar binnen. Tot voor kort probeerden wetenschappers zulk gereedschap in de buurt van een kapot gen te krijgen door alle cellen te besmetten met een aangepast virus, dat zorgt dat het schaartje in de cel gemaakt wordt. Die techniek, gentherapie, is nog te onnauwkeurig en onvoorspelbaar. Bovendien is een besmetting niet meer terug te draaien.
De methode, 'iTOP', wat staat voor induced transduction by osmocytosis and propanebetaine, een hele mond vol, werkt door een combinatie van twee stoffen. Een van de sleutel-ingrediënten van dit mengsel is natriumchloride, beter bekend als keukenzout. Het toegediende zout onttrekt water aan de cellen, en dat activeert een proces dat 'macropinocytose' heet; letterlijk ‘het drinken van grote happen vloeistof’. In de vloeistof aanwezige correctie-moleculen worden zo door de dorstige cellen naar binnen geslokt. Vervolgens zorgt een tweede stof ervoor dat het reparatiesysteem binnenin de cel vrijkomt en daar zijn werk kan doen.
Het Hubrecht Instituut heeft een eenvoudig recept gevonden waarmee het minuscule CRISPR-Cas schaartje direct in de cel kan worden gebracht door middel van een combinatie met de iTop methode. Het blijkt een fantastische manier om genen in een cel te corrigeren. Een cocktail van keukenzout, CRISPR-Cas en het stofje sulfo-betaïne dwingt cellen om het gereedschap op te nemen. Het werkt een beetje zoals je kinderen voert die niet willen eten: neus dichtknijpen, dan moet de mond wel open.
Een groot voordeel van deze techniek is dat het effect kortdurend is. CRISPR-Cas werkt maar kort in een cel, na het knippen wordt het afgebroken. We verwachten dan ook minder bijwerkingen dan bij gentherapie.
Met de steun van Spieren voor Spieren en de FSHD Stichting zal prof. Dr. Niels Geijssen de komende jaren onderzoeken verricht op welke plaats er precies moet worden geknipt om het ziekmakende FSHD-gen uit te schakelen. De opgehaalde donaties van de SingelSwim Utrecht maken mogelijk om de nieuwe methode door te ontwikkelen, om zo te komen tot het ultieme doel:
de DNA-knip-cocktail in de zieke spieren van mensen met FSHD te injecteren, zodat daar gericht het kapotte gen weg wordt geknipt.
Het vergt nog jaren werk voordat deze methode voor patiënten beschikbaar zal zijn. Daarom hebben we uw steun en bijdrage nodig om het ultieme doel van het onderzoek te verwezenlijken!
prof. dr. Niels Geijsen, Hubrecht Instituut in Utrecht